Philomenia Arissen:”Mijn onbevangenheid krijg ik nooit meer terug.”

In de afhankelijkheidsrelatie waarin Philomenia zat werd ze jarenlang mishandeld door haar toenmalige partner. Nadat Philomenia de relatie verbrak, begon hij haar en de kinderen te stalken.  

Eerste signalen 
Het patroon bij huiselijk geweld en met name intieme terreur begint vaak subtiel, maar het kan ernstig escaleren. Ook als er nauwelijks fysiek geweld is. Naast fysiek en seksueel geweld kan intieme terreur zich namelijk ook uiten in sociale isolatie, vernedering en intimidatie. 
We vragen Philomenia wat voor haar de eerste signalen waren dat er iets niet klopte in de relatie. Philomenia vertelt: “Het was een hele charmante man toen ik hem leerde kennen. Hij had een goede baan, een goede opleiding gevolgd en was erg intelligent. Voordat ik echt een relatie met hem kreeg gebeurden er al weleens rare dingen. Wanneer ik hem daar dan op aansprak, kletste hij zich er onderuit. Hij zei dat het aan mij lag of dat ik gek was. Ik was dan verward maar liet het gaan.” 

Onderbuikgevoel 
Philomenia vervolgt: “Er was bijvoorbeeld een heel vreemd voorval toen ik hem net kende. We zaten samen in de auto op weg naar mijn ouders. Ik voelde onderweg een vervelende spanning bij hem en vroeg hem of het wel goed ging. Op het moment dat we de woonplaats van mijn ouders binnenreden, moest ik de auto stilzetten. Hij verdween zonder een woord te zeggen. Ik was enorm verbaasd en ben toen maar in mijn eentje naar mijn ouders gegaan. Ik probeerde wel meerdere keren telefonisch contact met hem te krijgen. Uiteindelijk stuurde hij een berichtje terug dat hij helemaal terug naar zijn woonplaats was gelopen en dat hij daardoor ziek was geworden. Ik kreeg toen, ondanks mijn twijfels over zijn rare actie, toch een schuldgevoel en voelde empathie voor zijn situatie. Het onderbuikgevoel schoof ik weg. De vreemde situaties namen andere vormen aan toen we daadwerkelijk een relatie kregen en samenwoonden. Hij begon toen ook psychisch en fysiek geweld te gebruiken. Als excuus gaf hij dan o.a. aan dat hij een moeilijke jeugd had gehad en dat ik dat toch moest begrijpen.” Omdat een pleger van huiselijk geweld het slachtoffer vaak manipuleert, gaan slachtoffers twijfelen aan zichzelf en worden ze steeds onzekerder. Philomenia zegt hierover: “Ik cijferde mezelf weg, hij deed aan gaslightning. Daardoor dacht ik dat er iets aan mij mankeerde.”  
|
“Het kwam op een gegeven moment zelfs zover dat hij me wurgde terwijl hij boven op me zat. Dat ik dat heb overleefd is te danken aan mijn oudste dochter die, toen pas acht jaar oud, 112 heeft gebeld.  
Ik had al drie dochters uit een eerdere relatie en heb met hem nog een dochter gekregen. De relatie heeft in totaal 14 jaar geduurd. Tijdens de duur van de relatie ben ik meerdere keren gevlucht met de kinderen omdat de risico’s te groot werden. Elke keer ging ik weer terug omdat ik bang was of omdat hij me toch wist te overtuigen met allerlei redenen en ik mij daardoor schuldig voelde en de schuld bij mezelf zocht. Uiteindelijk is het me gelukt om definitief bij hem weg te gaan met de kinderen.” 

Van huiselijk geweld naar stalking  
Philomenia: “Tijdens mijn relatie vond er al dwingende controle plaats, vaak is dat al een voorbode voor latere stalking. In mijn geval begon de stalking in de periode dat ik probeerde weg te gaan en toen de relatie definitief eindigde nam de stalking ernstige vormen aan. Hij achtervolgde mij en de kinderen, zelfs met een drone. Daarnaast viel hij mensen in mijn omgeving lastig. Toen ik weer een keer met de kinderen gevlucht was en ondergedoken zat, vond de hulpverlening op een gegeven moment dat ik met de kinderen terug naar huis moest gaan, naar hun vertrouwde omgeving. Toen er weer een escalatie was, heeft de politie bepaald dat hij niet meer thuis mocht zijn. Mijn ex-partner is naar een hotel gegaan en later heeft hij een andere woning betrokken. Hij viel ons echter steeds weer lastig. Kwam de woning binnen en snuffelde dan in de spullen van de kinderen en mij en in onze mobiele telefoons. Dit deed hij ook al gedurende de relatie. Later bleek dat hij ook een programma had geïnstalleerd om op de computer mee te kunnen kijken. Dat ik de relatie definitief moest beëindigen had ik voor mezelf besloten toen ik van de hulpverlening na mijn onderduiken terug moest. Het definitieve vertrek uit ons oude huis heb ik in mijn eentje heel zorgvuldig gepland. Ik had de kinderen beloofd dat ik ze uit deze situatie zou halen. Het stalken door mijn ex-partner ging wel op andere manieren door. Dit gebeurt digitaal en hij benadert regelmatig mensen waarmee ik omga.” Op de vraag hoe Philomenia omgaat met deze situatie die nu al jarenlang duurt, vertelt ze: “De stalking is nu al tien jaar gaande. Mijn onbevangenheid krijg ik nooit meer terug. Door therapieën die ik volgde heb ik geleerd om enigszins om te gaan met de situatie en hoe om te gaan met triggers door het opgelopen trauma.”  

Meer kennis en betere samenwerking  
Stalking staat inmiddels gelukkig hoog op de maatschappelijke agenda. Achter de schermen hebben verschillende betrokken organisaties afgelopen jaren nauw samengewerkt om hun werkprocessen nauwer op elkaar af te stemmen. Het overkoepelende doel hierbij is essentiële informatie voor iedere betrokkene beter beschikbaar te maken. In november jl. is vanuit het Regionaal Netwerk Zorg & Straf Zeeland-West- en Midden-Brabant een vakmiddag rondom het thema (ex)partner stalking georganiseerd. Tijdens deze middag zijn landelijke- en regionale ontwikkelingen besproken. Daarnaast zijn de handreiking aanpak Stalking van Regioplan (waar Philomenia aan meegewerkt heeft) en de Regionale Routekaart Stalking Zeeland-West- en Midden-Brabant aan de orde gekomen. De handreiking Stalking maakt onderdeel uit van het recent landelijk gepresenteerde plan van aanpak Stop Femicide. Tien jaar geleden, toen bij Philomenia de stalking begon, kon er helaas nog weinig voor haar worden gedaan. Philomenia beaamt: “Het is schrijnend hoe het in mijn situatie is gelopen. Er was veel te weinig kennis, ook over cyber stalking en er werd niet goed samengewerkt door de betrokken instanties.” 

Dwingende controle (coercive control), belaging (stalking) en niet fatale verwurging zijn duidelijke rode vlaggen; vrouwen die hiermee te maken krijgen, lopen een verhoogd risico slachtoffer te worden van ernstig geweld of femicide. 

“Als een relatie waarin huiselijk geweld speelt stopt, dan trekt de hulpverlening zich meestal terug. Maar nadat ik de relatie heb verbroken, begon mijn ex-partner me te stalken. Voordat je voor jezelf kan benoemen dat je met stalking hebt te maken, ben je al een hele tijd en een hoop ellende verder. Ik heb zelf niet meteen aan de bel getrokken. Vanwege schaamte wist mijn omgeving ook niet alles. Inmiddels is er gelukkig meer kennis en wordt er beter samengewerkt tussen politie en betrokken organisaties. Er valt echter nog veel te verbeteren om fouten te voorkomen. Het zou bijvoorbeeld helpen als er landelijk een eenduidige aanpak zou zijn. Wanneer slachtoffers zich in een andere omgeving bevinden is het handig dat op dezelfde manier wordt gehandeld. Soms verhuizen slachtoffers en/of plegers ook naar een andere regio. Daarnaast is het belangrijk dat informatie goed gedeeld wordt tussen de organisaties. De AVG speelt daarin geen rol als het gaat om veiligheid. Er zijn maar weinig professionals die binnen de protocollen, buiten de lijntjes durven te werken. Dat is wel nodig.”  

Tips voor slachtoffers  
Elke situatie is anders en stalkingszaken zijn heel complex. Ook zijn niet elk slachtoffer en pleger hetzelfde. Dat maakt het voor Philomenia moeilijk om concrete tips te geven aan mensen die gestalkt worden. Philomenia zegt wel: “Als je het gevoel hebt dat er iets niet klopt in je relatie, luister dan naar dit gevoel. Onderzoek wat maakt dat je dit onderbuikgevoel hebt. Word je gestalkt, zorg dan dat je alle bewijzen verzamelt, houd een logboek bij. Neem personen waarbij je je veilig voelt in vertrouwen om samen te sparren over wat op dat moment voor jou goed is om te doen. Ga naar de politie en wacht daar niet te lang mee. Maak steeds weer melding en blijf aangifte doen van overtredingen door de stalker. Dit kost enorm veel energie maar is wel belangrijk. Daarbij is het heel belangrijk dat er bij alle organisaties een vast contactpersoon is, die weet wat er speelt en beschikbaar is voor het slachtoffer. En helemaal goed zou het zijn als door organisaties een ervaringsdeskundige ingezet wordt. Philomenia weet uit eigen ervaring hoe zwaar het is om steeds weer van elke gebeurtenis melding en aangifte te doen bij de politie, vooral als je iedere keer opnieuw je verhaal moet doen. Maar ze is er heel duidelijk over: “Om je leven meer leefbaar te maken is bewijsmateriaal en aangifte doen het enige wat je kunt doen om de stalker uiteindelijk veroordeeld te krijgen.” 

Maatregelen tegen stalker 
Buiten strafmaatregelen om is er helaas weinig mogelijk om het stalken te stoppen. Een verdachte kan in (voorlopige) hechtenis worden gehouden en na een veroordeling ook aanvullende voorwaarden en hulpverleningsprogramma’s opgelegd krijgen door de rechter. Philomenia: “Als een pleger een hulpverleningsprogramma heeft gevolgd is het wel belangrijk dat dit een tijdlang wordt gemonitord en dat de pleger niet uit het zicht raakt, om te voorkomen dat de stalking na een tijdje weer oplaait. Een buddy voor langere tijd zou ook goed zijn. Dit werkt echter alleen bij lichtere stalkingszaken. Stalking kan na een rustige periode zomaar weer heel ernstig worden. Dus van laag risico kan het ineens een hoog risico zaak zijn en andersom. Daar moet ook rekening mee gehouden worden. In Rotterdam en in de regio Hart van Brabant loopt al een tijdje een proef met extra bescherming voor slachtoffers van ernstige stalking en huiselijk geweld. Dit wordt gedaan met een apparaatje dat Slachtofferdevice heet. Het Slachtofferdevice is gekoppeld aan de elektronische monitoring van de verdachte/veroordeelde met een enkelband. Het slachtoffer draagt een klein apparaatje bij zich dat automatisch de meldkamer van de reclassering waarschuwt als het slachtoffer en de verdachte/veroordeelde bij elkaar in de buurt komen. Dit kan ook onbedoeld zijn. Deze proef wordt ingezet bij zaken met ernstige stalking en huiselijk geweld en een hoog risico op geweldsincidenten. Het doel is om slachtoffers meer rust en veiligheid te geven.” 

Tips voor hulpverleners  
Tot slot legt Philomenia uit: “Politie en hulpverlening zou vooral vanuit een open houding, zonder oordeel, met het slachtoffer en met elkaar moeten samenwerken. Een vertrouwensband opbouwen en houden met degene die gestalkt wordt. Professionals moeten slachtoffers, die vaak gewend zijn overlevingsmechanismen in te zetten en daardoor moeilijker leesbaar kunnen zijn, letterlijk leren zien. Het is daarbij nodig door diepe lagen heen te kunnen prikken. Bedenk als professional steeds hoe je zelf behandeld zou willen worden als je in een dergelijke benarde situatie zou zitten en geen uitweg ziet.” 

Philomenia geeft trainingen over Stalking via Regioplan. Meer informatie: samenwerken@oogvoorhgs.nl