Interview met Triene-Mie Le Compte, ervaringsdeskundige als overlever van intieme terreur en auteur van “Als liefde overleven wordt”

Intieme terreur is een ernstige vorm van partnergeweld en kenmerkt zich door een patroon van controle en dwang. Dit kan zich uiten in het isoleren, vernederen, intimideren van de partner tot ernstig fysiek geweld en seksueel geweld. Ook kan het gaan om controle van de financiën en dreigementen (tegen het slachtoffer, de kinderen of huisdieren). Uit onderzoek blijkt dat intieme terreur vooral – maar niet uitsluitend – wordt gepleegd door mannen. Het is een proces waarin de afhankelijkheid wordt vergroot en weerbaarheid wordt ondermijnd. Er is sprake van een continue dreiging, waardoor het slachtoffer in angst leeft en waar ook de kinderen onder lijden. Het gaat bij intieme terreur niet alleen om gedragingen, maar om een continu proces waarbij inbreuk gemaakt wordt op persoonlijke- en vrijheidsrechten. Intieme terreur kent in sommige gevallen zelfs een fatale afloop: afgelopen jaren werden in Nederland gemiddeld per jaar 43 vrouwen omgebracht. In het overgrote deel van de zaken gaat het om mannen die de scheiding niet accepteren.

Triene-Mie werd twintig jaar lang ernstig psychisch mishandeld door haar man. Toen zij de moed had om bij hem te vertrekken had dit bijna een fatale afloop. Kort na haar vertrek stuurde haar man een huurmoordenaar op haar af. Triene-Mie wist opnieuw te vluchten. Enige tijd daarna stierf haar man een natuurlijke dood.

“Waar ik ook heen ging, hij ging mee. Naar vriendinnen, de huisarts. Als ik in een restaurant naar de wc ging, liep hij mee en wachtte hij voor de deur.”
We vragen Triene-Mie wat voor haar de eerste tekenen waren dat het gedrag van haar man niet klopte. “Dit is een cruciale vraag”, vertelt Triene-Mie. “Het liep eigenlijk al fout tijdens de huwelijksnacht. Het was voor mij de eerste keer en de klus was na een paar minuten geklaard. Hij liet me vervolgens zonder iets te zeggen op het bed achter en ging douchen. Na het douchen ging hij, zonder me te omarmen – wat ik had gehoopt –, iets tegen me te zeggen of me aan te kijken op de rand van het bed zitten en zette de tv aan. Dat was achteraf gezien de voorbode van wat nog zou komen.”

“Het gaat heel geleidelijk, je loopt steeds meer op eieren, probeert hem aan te voelen en durft jezelf niet meer te zijn of te zeggen wat je denkt en voelt. Hij was altijd letterlijk of figuurlijk aanwezig. Als hij er niet bij was belde hij me meerdere keren, op kantoor bijvoorbeeld, om te controleren waar ik was. Als ik 5 minuten te laat thuis kwam dan zwaaide er wat. In die twintig jaar ben ik niet meer dan drie keer alleen naar de supermarkt geweest. Waar ik ook heen ging, hij ging mee. Naar vriendinnen, de huisarts, … Als ik in een restaurant naar de wc ging, liep hij mee en wachtte hij voor de deur.”

Een pleger van intieme terreur zal de grenzen steeds verder verleggen. “Dit gaat zo geleidelijk aan dat je het bijna niet in de gaten hebt”, verduidelijk Triene-Mie. “Gooi je een kikker in een pan met kokend water, dan springt het beestje er meteen uit. Gooi je hem echter in een pan met koud water dat je vervolgens langzaam opwarmt, dan zal je zien dat die kikker zich van geen kwaad bewust is en doorzwemt tot hij uiteindelijk aan de kook raakt. Het begint met kleine dingen, met nare opmerkingen over uiterlijk en je uiterlijk proberen te veranderen, bijvoorbeeld. Geleidelijk krijg je steeds meer een minderwaardigheidsgevoel. In mijn geval kreeg ik ook de stiltebehandeling. Hij sprak dan soms drie dagen niet tegen me. Dit is ook een rode vlag voor omstanders; als iemand zijn of haar partner in gezelschap negeert. Verder praatte hij me steeds schuldgevoelens aan waardoor ik me nog meer ging plooien en grenzen ging verleggen. En met opzet verwarring stichten; de ene keer heel lief zijn, de andere keer heel bruut. Ik gaf hem daardoor telkens het voordeel van de twijfel en vergoelijkte het. Ik vond het vreselijk wat hij deed, huilde elke dag, maar heb nooit doorgehad dat hij het met opzet deed. Dat begreep ik pas toen ik na mijn vertrek het boek ‘But he never hit me’ las.”

“Ik was continue bang vanwege zijn bedreigingen”
“Je angst inboezemen gebeurt ook voortdurend bij intieme terreur. Dit hoeft niet persé met fysiek geweld te zijn. Hij gebruikte geen fysiek geweld naar mij, maar de relatie had alle tekenen van een dodelijke afloop, begreep ik later. Hij schreeuwde tegen me, bedreigde me, gooide dingen tegen de muur kapot, beukte de deur van de slaapkamer in.  Ik was continue bang vanwege de dreiging. Ook is het me met opzet uitputten enorm zwaar geweest. Het ontzeggen van mijn nachtrust begon na ongeveer anderhalf, twee jaar na ons huwelijk en duurde dus meer dan achttien jaar lang. Hij maakte me elke nacht wakker, soms een of meerder keren, soms wel vijftig keer. De ene keer omdat hij iets kwijt was, de andere keer omdat hij bleef drammen totdat ik met hem mee ging om te bidden. Hij was fanatiek christelijk.”

“Had iemand me maar gevraagd hoe het met me ging”
Slachtoffers hebben heel veel redenen om er niet over te praten of niet te vertrekken. In elk geval is er altijd sprake van schaamte en angst. Het kan zijn dat ze bang zijn dat de pleger hun kinderen, andere familieleden of een huisdier iets aan doet. Daarnaast kan het zijn dat ze denken dat ze nergens terecht kunnen. Plegers hanteren ook manipulatietechnieken waardoor een slachtoffer in verwarring raakt. “Ik zou er zelf nooit met iemand over begonnen zijn, uit schaamte”, vertelt Triene-Mie. “Ik had ook geen idee dat er hulporganisaties voor waren. Ik kwam wel bijna om de twee weken bij de huisarts vanwege mijn uitputting en een briefje dat ik daarvoor nodig had om niet naar het werk te hoeven. Had de huisarts maar eens verder gevraagd. Dan had ik verteld dat ik niet goed sliep en hij had hier dan op door kunnen vragen.

Het is voor slachtoffers een eerste belangrijke stap om erover te praten. En om nooit zomaar te vertrekken, maar altijd met een veiligheidsplan. Voor professionals en omstanders: herken de signalen. Begin een open gesprek met te vragen hoe het gaat. Te uiten dat het slachtoffer er moe uit ziet, bijvoorbeeld. En dan in contact blijven en niet opgeven. Laat eens een stilte vallen in een gesprek. In het bijzonder voor professionals: kom niet de eerste keer met een vragenlijst. En laat het slachtoffer zoveel mogelijk tot zelfinzicht komen. Vraag je af waarom iemand nooit zonder de partner komt of zich in het bijzijn van de partner opvallend anders gedraagt. Begrijp waarom een slachtoffer niet vertrekt, weer terugkeert naar huis en/of hulp weigert. Geduld hebben is cruciaal. En bedenk dat wanneer de pleger de woorden zelfmoord of moord in de mond neemt, deze al bedenkt hoe hij of zij het slachtoffer gaat vermoorden. Praat nooit over het vermeende geweld met het slachtoffer waar iemand anders bij is. Derden denken er soms goed aan te doen om daarna de partner aan te spreken.”

“Bij intieme terreur maak je het nooit zomaar uit”
“Toen ik bijna twintig jaar getrouwd was werd een collega van me door haar partner vermoord. Mijn leidinggevende kwam me dat vertellen en daarna liet hij een stilte vallen. Dit is heel belangrijk geweest. Ik heb er toen voor het eerst over gesproken en ging er ook over praten met vrienden en familie, die er dag en nacht voor me waren, me hebben aangemoedigd, me een voorlopige verblijfplaats hebben aangeboden, enz. Daarnaast heeft mijn advocate, gespecialiseerd in vrouwen die partnergeweld hebben ondergaan, me zeer goed geholpen met goede raad zoals: licht zoveel mogelijk mensen in. Breng je persoonlijke documenten en persoonlijke spullen alvast in veiligheid. We hebben een plan gemaakt, zodat ik op een veilige manier kon vertrekken. Bij intieme terreur maak je het nooit zomaar gewoon uit. Juist het verbreken van de relatie kan leiden tot escalatie. Ik ben vertrokken, zogenaamd voor een bezoek aan mijn moeder voor kerst, zonder dat hij wist dat het definitief was. Ik had een opvangadres dat hij niet kende. Zijn broer en onze beste gemeenschappelijke vriend waarschuwden me even later dat hij een huurmoordenaar had gevonden, waarop ik direct weer heb ingepakt en naar een volgende geheime locatie 500 km verderop ben gegaan. Ik heb doodsangsten uitgestaan, totdat hij zelf is overleden…”

De grens naar dodelijk geweld is flinterdun en kan op elk moment worden overgestoken. De beste voorspeller van partnermoord is niet het geweld op zich, maar de mate van de controle en het (ingebeelde) verlies of een vermindering van de controle, door bijvoorbeeld zwangerschap, ziekte of scheiding. Het sleutelwoord is altijd controle. Herken dus de signalen, praat erover, geef nooit op en maak zo het verschil!

Belangrijke links:
Website Triene-Mie Le Compte: https://partnergeweld-overleven.com/
Boek “Als liefde overleven wordt” van Triene-Mie is hier ook te vinden.

Factsheet over intieme terreur van de VNG o.a. over kenmerken en welke rode vlaggen kunnen duiden op escalatie van geweld of zelfs een fatale afloop:  https://vng.nl/sites/default/files/2022-01/ghnt_factsheet_intieme_terreur.pdf

Boek: In control: Dangerous relationships and how they end in murder, door Jane Monckton-Smith. Engelstalig (niet in Nederlands vertaald, maar wel laagdrempelige taal): https://www.amazon.nl/Control-Dangerous-Relationships-They-Murder/dp/1526613204 
Dit boek geeft de 8 stadia weer van intieme terreur-relaties die eindigen in moord door de pleger.

Boek: “But he never hit me” door Jill Murray: https://www.amazon.com/But-Never-Hit-Devastating-Non-Physical/dp/0595411398