De casus van…..Lucia

Veilig Thuis ontvangt begin maart 2023 een melding van de politie. Het betreft een aangifte die mevrouw L., dan 70 jaar, doet tegen haar man, meneer R. (72 jaar). Mevrouw geeft aan ruim veertig jaar met haar man te zijn getrouwd en gedurende haar hele huwelijk fysiek en mentaal mishandeld te worden. Mevrouw heeft geen eigen telefoon en geen beschikking over haar eigen bankpas. Als mevrouw belt, luistert meneer haar telefoongesprekken af. Tevens moet mevrouw aan haar partner toestemming vragen wanneer zij iets wil kopen, zo luidt de melding. Mevrouw heeft gezondheidsproblemen waardoor zij afhankelijk is van nierdialyse, dagelijks veel medicatie slikt en binnenkort geopereerd dient te worden. Mevrouw geeft aan dat meneer haar probeert te onthouden van medische zorg door afspraken in het ziekenhuis af te zeggen. Ook houdt meneer bezoek van familie af, aldus mevrouw. Bij de politie vertelt mevrouw als gevolg van de controle die haar partner op haar uitoefent, zelfmoordgedachten te hebben. Mevrouw is hiermee naar de huisarts gegaan en volgende week start zij bij een psycholoog. Op dit moment verblijft mevrouw tijdelijk bij haar broer.

De frontoffice van Veilig Thuis voert een veiligheidstaxatie uit en concludeert op basis van de informatie uit de politiemelding dat er mogelijk sprake is van intiem terreur en dat er vervolgstappen vanuit Veilig Thuis nodig zijn. De backoffice pakt de casus op en besluit een dienst onderzoek in te zetten om te achterhalen wat er precies speelt in de thuissituatie. Samen met de gedragswetenschapper stelt de casemanager in multidisciplinair verband het plan van aanpak op. Onderdeel van dit plan is het aanmelden van de casus bij het zogenoemde AGO (Actie Gericht Overleg). Omdat er zowel een zorg- als strafelement aanwezig lijkt te zijn, acht Veilig Thuis het van meerwaarde om de casus binnen dit overleg te bespreken met Reclassering, politie en het Openbaar Ministerie om zo tot passende vervolgstappen te komen. Veilig Thuis trekt bij het uitvoeren van het plan samen op met het wijkteam, dat sinds kort betrokken is.

Naar aanleiding van de aangifte van mevrouw, neemt Veilig Thuis telefonisch contact op met de partner van mevrouw. Meneer blijkt een andere visie op de situatie te hebben. Hij verklaart dat de inhoud van de melding niet klopt en de zorgen onterecht zijn. Hij geeft aan dat hij overbezorgd is over zijn vrouw omdat haar gezondheid slecht is. Ook zegt hij dat mevrouw in de war is en waanideeën heeft. Hij wil graag de relatie met mevrouw voortzetten en voor haar blijven zorgen. Veilig Thuis spreekt ook met meneer T., de broer van mevrouw. Hij geeft aan dat haar partner haar structureel controleert, isoleert en kleineert. Meneer T. heeft nieuwe kleding, een gehoorapparaat en een telefoon voor zijn zus gekocht.

In april ontvangt Veilig Thuis een melding van meneer T. Hij maakt zich zorgen om zijn zus. Meneer vertelt dat mevrouw op de veilige opvang was geplaatst, maar dat haar partner haar daar heeft opgehaald. Meneer geeft aan dat zijn zus dit zelf wilde en zij zelf haar partner had gebeld, maar dat haar partner niet in staat is voor haar te zorgen. Volgens meneer heeft mevrouw niet-aangeboren hersenletsel en is zij zelf niet in staat haar medicatie adequaat in te nemen. Veilig Thuis besluit de nieuwe melding mee te nemen in de lopende betrokkenheid.

In mei ontvangt Veilig Thuis weer een melding. De politie meldt een incident waarbij mevrouw haar partner zou hebben aangevallen met een schaar. Ter plaatse gaat de politie in gesprek met beiden. De politie geeft aan dat mevrouw en meneer zorg nodig lijken te hebben, maar deze zorg allebei afhouden. De politie signaleert geen acute onveiligheid.

Veilig Thuis gaat bij meneer en mevrouw op huisbezoek om veiligheidsvoorwaarden te stellen en afspraken te maken. In de voorwaarden neemt Veilig Thuis op dat er geen sprake mag zijn van dwang tussen meneer en mevrouw, dat mevrouw de medische zorg krijgt die zij nodig heeft en haar woonomgeving hier op is aangepast. Mevrouw is het eens met de voorwaarden, meneer echter niet. Tevens geeft meneer aan geen ondersteuning te willen van het wijkteam, mevrouw uit zich hier ambivalent in. Mevrouw lijkt aanvankelijk open te staan voor hulp vanuit het wijkteam, maar bedenkt zich en wenst evenals meneer geen ondersteuning.

Uit contact met de huisarts weet Veilig Thuis dat het patroon van het afhouden van hulpverlening een bekend gegeven is bij dit systeem en dat er sprake is van wederkerig geweld. Meneer en mevrouw wensen geen bemoeienis van hulpverlening noch afstemming tussen Veilig Thuis en betrokkenen. De broer en zus van mevrouw maken zich grote zorgen. Het lukt echter niemand te voorkomen dat mevrouw blijft terugkeren naar haar man.

In multidisciplinair overleg bespreekt de casemanager met de gedragswetenschapper dat meneer en mevrouw weten dat zij voor hulp terecht kunnen bij het wijkteam, maar het initiatief hiervoor nu bij hen ligt. Een gedwongen kader is niet mogelijk in deze situatie: mevrouw is volwassen en Veilig Thuis en de huisarts achten mevrouw wilsbekwaam. Om deze reden ligt het initiatief voor hulpverlening bij meneer en mevrouw zelf. Veilig Thuis is genoodzaakt om, ondanks de onwenselijke situatie en de zorgen vanuit de familie, het dossier te sluiten. Veilig Thuis informeert de huisarts over dit besluit en vraagt de huisarts proactief te handelen in de casus door binnenkort een huisbezoek te initiëren en zodoende een vinger aan de pols te houden. De huisarts behoudt zijn signalerende functie en zal indien nodig de meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling doorlopen.

Veilig Thuis acht het aannemelijk dat mevrouw binnenkort weer contact zal zoeken met de politie of wegloopt van huis. In dat geval zal Veilig Thuis met mevrouw meedenken over het waarborgen van haar veiligheid.

Intiem terreur (ook wel: dwingende controle) is een vorm van partnergeweld dat zich laat kenmerken door een patroon van controle en dwang. Binnen een partnerrelatie waarbij sprake is van intiem terreur wordt het slachtoffer in toenemende mate afhankelijk gemaakt van de partner als pleger van het geweld door isolatie, vernedering, intimidatie en dreigementen. Vaak gaat dit gepaard met seksueel geweld. De weerbaarheid van het slachtoffer wordt ondermijnd waardoor het slachtoffer in angst leeft. Intiem terreur vormt een inbreuk op de persoonlijke en vrijheidsrechten van het slachtoffer (bron: factsheet intiem terreur VNG, december 2021).

Het doorbreken van het geweldspatroon van dwingende controle vraagt om doortastendheid en een lange adem van de hulpverlener. In bovenstaande casus zal mevrouw bij een eventuele nieuwe hulpkreet, opnieuw worden ondersteund bij het vinden van een manier om weg te komen bij haar partner om zo haar veiligheid en weerbaarheid te herstellen.

Kijktip: De korte film Time Keeper (Chris Godwin, 2021) geeft een inkijk in het beklemmende effect van intiem terreur op het leven van de slachtoffers, vanuit het perspectief van een 11-jarig kind. Kinderen zijn vaak getuige van de dwang en controle die de ouder uitoefent op de andere ouder. Niet zelden betrekt de dader het kind bij zijn handelen.