Wat is Ouderenmishandeling; definitie en vormen van Ouderenmishandeling
Ouderenmishandeling is ‘al het handelen of het nalaten van handelen van al degenen die in een terugkerende persoonlijke of professioneel relatie met de oudere staan waardoor de oudere persoon lichamelijke en/of psychische en/of materiele schade lijdt en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid’.
Ouderenmishandeling
Om te weten of er daadwerkelijk sprake is van ouderenmishandeling, is het goed om naar de definitie van ouderenmishandeling te kijken.
Ouderenmishandeling
Ouderenmishandeling is “al het handelen of het nalaten van handelen van al degenen die in een terugkerende persoonlijke of professionele relatie met de oudere, iemand van 65 jaar of ouder staan, waardoor de oudere persoon lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid[1].
Ouderenmishandeling is een vorm van huiselijk geweld en houdt in dat het in de huiselijke kring van de oudere plaatsvindt. In huiselijke kring betekent: mishandeling door partners, ex-partners, gezinsleden, familieleden of huisvrienden. Bij ouderenmishandeling gaat het om mishandeling die gerelateerd c.q. ontstaat vanuit afhankelijkheid die gepaard gaat met verouderingsproblemen. Het verschil tussen huiselijk geweld en ouderenmishandeling zit met name in de mate van afhankelijkheid. Bij ouderenmishandeling is men afhankelijk voor zorg of financiën. Soms komt de mishandeling voort uit overmacht of overbelasting, soms maken mensen ook misbruik van de situatie en de afhankelijkheid van de oudere. Ontspoorde mantelzorg en financieel misbruik zijn vormen van geweld die vooral bij ouderen voorkomen.
(Voorheen werd veelal de leeftijdsgrens van 65 jaar gehanteerd bij ouderenmishandeling. Dit kwam voort uit de koppeling met de pensioengerechtigde leeftijd die op dat moment op 65 jaar lag. Bij ouderenmishandeling gaat het echter om mishandeling die gerelateerd c.q. ontstaat vanuit afhankelijkheid die gepaard gaat met verouderingsproblemen. De discussie over het al dan niet weglaten van een leeftijd is nog niet afgerond)
Ontspoorde mantelzorg
Er is sprake van ontspoorde mantelzorg als een mantelzorger door overbelasting, onwetendheid, onkunde of onmacht onbedoeld over de grenzen van de verzorgde heengaat, inadequate zorg levert, verwaarloost of op een andere manier schade toebrengt. Goede zorg slaat sluipenderwijs om in verwaarlozing, verkeerde behandeling of zelfs mishandeling[1].
Financieel misbruik
Onder financieel misbruik valt het ongeoorloofd gebruik van bezittingen (geld en goederen) van een oudere door mensen uit de huiselijke kring. Financieel misbruik is een van de vormen van ouderenmishandeling en daarmee een verantwoordelijkheid van Veilig Thuis. Eén van de grote verschillen ten opzichte van andere vormen van geweld is dat er niet altijd sprake hoeft te zijn van onveiligheid. Een oudere kan financieel zijn uitgebuit, maar nog wel een dak boven zijn hoofd hebben, te eten hebben en zodanig niet in zijn of haar ontwikkeling bedreigd worden. Toch kan er sprake zijn van grensoverschrijdend gedrag op financieel gebied door een naaste of een mantelzorger en kan een oudere daar psychisch of in materieel opzicht last van ondervinden. De plegers zijn veelal familieleden, bekenden en ‘nieuwe vrienden’ van de ouderen. Financieel misbruik begint meestal klein, maar kan al snel ernstige vormen aannemen.
Omvang
Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 20 thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ooit te maken krijgt met ouderenmishandeling. Op jaarbasis krijgt op 1 op de 50 ouderen te maken met een vorm van ouderenmishandeling. Ouderenmishandeling komt in alle bevolkingsgroepen voor. Onderzoek uit 2018 laat zien dat de meest gerapporteerde vorm financieel misbruik is, gevolgd door psychische en lichamelijke mishandeling[1]
| Vormen en signalen van ouderenmishandeling |
| Lichamelijke mishandeling Onder andere: slaan, duwen, schoppen, bedreigen of letsel toebrengen. Mogelijke signalen Onverklaarde onderhuidse bloeduitstortingen, botbreuken, letsel van verschillende ouderdom, letsel past niet bij gerapporteerde toedracht. Psychische mishandeling Onder andere: herhaaldelijk uitschelden en kleineren, beperken bewegingsvrijheid, bezoek ontzeggen, post achterhouden. Mogelijke signalen Gedragsveranderingen, depressieve- en angstklachten. Financieel misbruik Onder andere: onder druk aanvragen van een levenstestament, het veranderen van het testament, zonder toestemming verkopen van goederen, onbevoegd gebruik van iemands pinpas-, creditcard of bankrekening, misbruik PGB. Mogelijke signalen Gebrek aan standaard (medische) voorzieningen (zoals naar de kapper of pedicure gaan), verdwijnen van bezittingen, plotselinge schulden, lege koelkast, geen geld tot beschikking hebben, ander geldopname- of uitgavepatroon. Gedwongen testamentwijziging, PGB-fraude. Verwaarlozing Onder andere: onthouden van voeding, lichamelijke verzorging of toegang tot medische zorg, affectieve verwaarlozing. Mogelijke signalen Onbehandelde doorligplekken, ondervoeding, slechte lichamelijk hygiëne, smetplekken, oudere wordt (onverantwoord) alleen gelaten, opsluiting. |
Wat kan ik doen bij (vermoedens van) ouderenmishandeling
Bij een vermoeden van ouderenmishandeling in je omgeving, kun je het volgende doen:
Sta open voor signalen van ouderenmishandeling. Als je het gevoel hebt dat er iets aan de hand is, klopt dat vaak ook. Je bent waarschijnlijk niet de enige die iets ziet, maar misschien wel de eerste die wat doet.
Praat met de betrokkenen. Besef dat ouderenmishandeling vaak het gevolg is van onmacht. Je kunt al helpen door er te zijn voor de betrokkenen. Of door een luisterend oor te bieden.
Bel Veilig Thuis voor advies. Een medewerker van Veilig Thuis bespreekt met je de situatie en bepaalt samen met jou wat de volgende stappen zijn. Als het nodig is kun je een melding doen.
Op www.veiligthuismiddenbrabant.nl vind je meer informatie over hoe je het beste handelt bij (het vermoeden van) ouderenmishandeling.
Wat doet Veilig Thuis?
De eerste stap naar een oplossing is er over praten. Als je belt, neemt een medewerker van Veilig Thuis de tijd om naar je verhaal te luisteren en samen met jou te zoeken naar een oplossing. Vaak is advies genoeg, maar soms is het verstandig om hulpverlening in te schakelen. Een enkele keer is een onderzoek door Veilig Thuis nodig om meer informatie te krijgen. Ook in een onderzoek werkt Veilig Thuis zoveel mogelijk samen met de mensen om wie het gaat. Lukt dat niet en is het voor de veiligheid nodig, dan kunnen we onderzoek doen zonder dat de betrokkenen het daarmee eens zijn. De medewerkers van Veilig Thuis hebben veel ervaring met ouderenmishandeling. Als het nodig is, zijn we slagvaardig en snel. We gaan naar de mensen toe, luisteren en horen alle gezinsleden. Samen met de betrokkenen bekijken we wat nodig is om de mishandeling te stoppen. Het is altijd goed om te bellen. Ook als je je afvraagt of wat je ziet normaal is. Twijfel je, bel (anoniem) voor advies.
Tot slot
Ouderenmishandeling is een groot probleem. Enerzijds door de schade die het slachtoffers aanbrengt en anderzijds omdat het een verborgen probleem is. Ouderenmishandeling wordt vaak verzwegen door de betrokkene zelf en niet opgemerkt of als zodanig herkend door de omgeving. Professionals in de zorg en het sociaal domein spelen een belangrijke rol bij de signalering en aanpak van ouderenmishandeling.
https://www.movisie.nl/artikel/internationale-dag-tegen-ouderenmishandeling-1-20-ouderen-wordt-mishandeld
[1] Onderzoek Regioplan (2018) aard en omvang ouderenmishandeling: https://www.regioplan.nl/project/aard-en-omvang-ouderenmishandeling/
[1] Factsheet Movisie ontspoorde mantelzorg; https://www.huiselijkgeweld.nl/publicaties/factsheets/2018/11/01/ouderenmishandeling-en-ontspoorde-mantelzorg;
[1] Comijs, H.C., C. Jonker, A.M. Pot en J.H. Smit (1996). Agressie tegen en benadeling van ouderen. Een onderzoek naar ouderenmishandeling. Amsterdam: Vrije Universiteit.