Barbara Verweijen, lid van de expertisegroep Complexe Scheidingen van Veilig Thuis Midden-Brabant, spreekt met Tanja van Stappershoef. Tanja is werkzaam bij Sterk Huis als hulpverlener Team Complexe Scheidingen,  kwartiermaker Scheidingen in Waalwijk en coördinator van ‘Alsjeuitelkaargaat’ in de regio Hart van Brabant. ‘Alsjeuitelkaargaat.nl’ is in het leven geroepen om met de organisaties in de regio die werken met ouders en kinderen in een scheiding, nieuwe initiatieven te ontwikkelen, informatie en kennis te delen en er gezamenlijk voor te zorgen dat het met kinderen en hun ouders in een echtscheiding goed blijft gaan. Het belang van het kind staat hierbij voorop. Het is een breed netwerk waar organisaties vanuit recht, zorg en welzijn met elkaar vanuit eenzelfde visie en taal samenwerken.

Scheiding-gerelateerd gedrag kinderen
Barbara stelt Tanja de vraag wat een belangrijk signaal is bij kinderen dat er sprake is van een complexe scheiding van de ouders. Tanja licht toe: “Bij een scheiding komt altijd onrust kijken voor alle betrokkenen. Bij een ‘normale’ scheiding is deze onrust en chaos na een of twee jaar echt wel over. Bij een complexe scheiding houdt dit aan en blijft er strijd. Ouders stagneren in de transitie naar de twee alleenstaande huishoudens. Kinderen lopen dan het risico om stil te staan in hun ontwikkeling en krijgen emotionele- of gedragsproblemen en/of lichamelijke problemen.  Mogelijke gevolgen van een scheiding kunnen verschillen per leeftijdsfase. De ernst van de problemen na een scheiding is niet afhankelijk van leeftijd, maar de manier waarop kinderen en jongeren op een ouderlijke scheiding reageren verschilt wel per leeftijdsfase. Het is van belang om gedrag behorende bij de normale ontwikkeling in een bepaalde leeftijdsfase niet te verwarren met scheiding-gerelateerd gedrag. In gesprek met ouders is het belangrijk om duidelijk uit te leggen welke ontwikkelingstaken bij een bepaalde leeftijdsfase horen.” Voor meer informatie zie de beschrijving per leeftijdscategorie van het NJI: https://www.nji.nl/scheiding/gevolgen-voor-kinderen#gevolgen-per-leeftijdsgroep

Tanja vervolgt: ”Het komt ook voor dat een kind juist overcompenseert en uitblinkt op school om maar niemand tot last te zijn. Zorgelijk is tevens dat kinderen door de problemen en onrust thuis vaak zo gewend zijn zich steeds weer aan te passen aan de ouder waar ze op dat moment verblijven, waardoor ze hun eigen identiteit kwijtraken en hier ook op latere leeftijd veel problemen door ondervinden. Kinderen van een jaar of 12 die bijvoorbeeld niet meer weten wat hun lievelingseten is omdat ze zich te lange tijd sociaal wenselijk hebben aangepast in beide gezinnen van de ouders. Het is enorm belangrijk dat kinderen echt gehoord worden door een onafhankelijk persoon die naast ze staat, los van de twee ouders.”

Succes van Alsjeuitelkaargaat.nl en Scheidingsadviesteam
Op de vraag wat volgens haar het succes is van initiatieven als ‘Alsjeuitelkaargaat.nl’ en het ‘Scheidingsadviesteam’ in de gemeente Waalwijk, vertelt Tanja dat deze erop gericht zijn er preventief bij te zijn om erger te voorkomen. Tanja: “In Waalwijk is men afgelopen jaar ook gestart met ‘Alsjeuitelkaargaat’. Mensen uit Waalwijk die gaan scheiden kunnen hier naartoe bellen. Er wordt dan standaard een vragenlijst doorgenomen. Wanneer blijkt dat de beller meer nodig heeft dan praktische informatie dan wordt de casus ingebracht in het ‘Scheidingsadviesteam’ dat een keer in de vier weken bij elkaar komt. Hier neemt naast Contour de Twern, maatschappelijke ondersteuning, iemand van het team veiligheid en Tanja als kwartiermaker ook een jurist aan deel. Het is echt een voordeel dat er meteen juridisch wordt meegekeken. Andere organisaties, zoals Veilig Thuis, worden op afroep ingevlogen. Wat goed werkt is dat in Waalwijk een gezamenlijk gesprek kan worden gevoerd tussen cliënt, hulpverlening en jurist. Scheidende ouders in Waalwijk die in een hulpverleningstraject zitten zijn overigens ook verplicht om deel te nemen aan de Ouderbijeenkomsten die in onze regio gegeven worden.

Laat je niet meeslepen als hulpverlener
Tanja merkt op: “Voor hulpverleners die te maken krijgen met conflictscheidingen is het fijn dat de drempel om een advocaat te bellen om te overleggen over een casus enorm verlaagd is de laatste tijd. Daarmee kunnen jarenlange, slepende conflicten vaker voorkomen worden. Wanneer hulpverleners en advocaten meteen afstemming zoeken en elkaars taal begrijpen kunnen ze er samen zorg voor dragen dat complexe scheidingen worden voorkomen. Voor hulpverleners in dit soort zaken is het verder van belang om je niet gek te laten maken en mee te laten slepen door de scheidende ouders. Dit is vaak heel moeilijk. Wanneer je bij jezelf merkt dat dit gebeurt is het goed dit te benoemen en er even uit te stappen door bijvoorbeeld een kop koffie te halen.

Je moet verder zorgen dat je goed in verbinding komt te staan met beide ouders, waarna het makkelijker wordt ze uit de maalstroom van conflicten te halen: connectie voor correctie. Het is in de meeste gevallen beter om de ouders niet meteen samen aan tafel te zetten – dit kan de druk verhogen – maar als hulpverlener in het begin elke ouder apart te spreken. Beide ouders moeten zich na de scheiding eerst op het nieuwe eigen huishouden en de eigen opvoeding kunnen richten, los van de andere ouder. En de ruimte krijgen om van elkaar los te komen en te onthechten. Daarna is het voor ouders vaak makkelijker om met elkaar in gesprek te gaan.”

Als Barbara Tanja vraagt hoe het met de samenwerking tussen de verschillende betrokken organisaties in deze regio loopt, noemt Tanja dat deze door de genoemde initiatieven een stuk verbeterd is. Tanja: “Het is belangrijk dat organisaties niet alleen vanuit eigen organisatiebelang en protocollen denken. En net zo belangrijk is het dat ouders zelf vanuit het belang van de kinderen leren denken.” Tanja is er duidelijk over: “Ik gun elke scheidende ouder een kritisch familielid of vriend/vriendin die hem/haar een spiegel voor kan houden.”